Altijd heel graag Herman De Coninck gelezen, en één van zijn vele dichtregels die mij bijgebleven zijn, is deze:
ik wil de taal dynamiteren tot een
gebeurtenis waar veel mensen
komen naar kijken.
Er worden steeds minder dichtbundels verkocht, maar misschien hoort poëzie dan ook - en vooral in digitale tijden - niet langer in de eerste plaats thuis in een boekje. Vroeger was dat ook niet noodzakelijk zo; waarom zouden we ons dan per definitie moeten beperken tot eendimensionaal drukwerk?
Natuurlijk is het allemaal niet nieuw: we hebben Dada gehad en surrealisten als Marcel Mariën die woord en beeld combineerden in raadselachtige of grappige collages om te lezen en te bekijken. Het warm water is dus al uitgevonden. Net zoals François Villon destijds zijn ballades ten gehore bracht in kroegen (zo stel ik het mij ietwat romantisch voor) kennen we nu bijvoorbeeld "slam poetry". En er zijn de stiftgedichten van Dimitri Antonissen en de Google Gedichten (ook Google Poëzie genoemd) en er is de organische manier waarop een dichteres als Joke Van Leeuwen tekst en illustratie combineert.
De dichter van vandaag heeft de quasi onbegrensde mogelijkheden van het wereldwijde web, van digitaal filmen en fotograferen en geluidsopnames vastleggen, van photoshop en de sociale media ter beschikking om zijn werk te maken en naar buiten te brengen. En "buiten", dat kan ook een tentoonstelling zijn, of een "happening" in de stijl van de sixties, toen Herman De Coninck de taal wilde dynamiteren "tot een gebeurtenis waar veel mensen komen naar kijken".
Het thema van de verse Gedichtendag - of hele Poëzieweek - is "verwondering". En is dat niet één van de grote aspiraties van de dichter? Verwondering creëren?
De collage Den John / Het Lam Gods ontstond uit onderstaand gegoogel:
Het "verzamelen" van Google Poëzie - want "schrijven" doe je niet, de algoritmen van Google schrijven het je voor - is mij een beetje te vrijblijvend. Een gegoogeld gedicht heeft iets van een objet trouvé; het krijgt pas echt betekenis als je het niet alleen wegneemt uit de context waarin je het gevonden hebt, maar ook in een andere (betekenisvolle) context plaatst. It's all in the eye of the beholder.
Dezelfde strategie wordt ook gehanteerd bij het maken van een collage. Je kunt zo'n collage uitsluitend met woorden maken (plaats de Google "Ik denk dat" voor of na "Ik bel" en 1 + 1 = 3, want je schept een nieuwe context, en een nieuwe betekenis), maar ook door een combinatie van woord en beeld. Deze werd gemaakt met de App Morfo:
Poëzie ontstaat door meerduidigheid, door dubbelzinnigheid ook. Hoe meer mogelijke betekenissen je weet op te roepen met het handvol woorden dat je hebt verzameld, hoe sterker het gedicht. Maar deze collage van de twee Google Gedichten levert niet zo gek veel meer mogelijke betekenissen op. Misschien is de impact op de lezer wat groter, omdat hij ook een kijker wordt - en dat is het dan.
Nog een probleem met deze versie vind ik precies "den john". Het Google Gedicht ontleent een deel van zijn charme aan deze John, die we meteen linken aan het schuinsmarcherende exemplaar van mediafenomeen Astrid Bryan. Maar binnen een paar jaar leggen we die link niet meer en wordt de John uit het gedicht een John-Zonder-Meer. En toen dacht ik aan een andere John... en kwam ik uit bij het Lam Gods.
Ook de techniek van de stiftgedichten levert een avontuurlijke manier op om gedichten te "maken", zonder dat je ze echt hoeft te schrijven. Wat je eigenlijk doet, is samples produceren, zoals musici al geruime tijd doen. Maar uiteindelijk is dit ook een vrij restrictieve werkwijze, en kun je hier eveneens nog een stapje verder gaan en naar een heuse remix toe werken.
Zo is dit een artikel uit De Morgen:
En is dit een gedicht dat nog echt werd "geschreven", maar dat zonder de sampling en collage technieken van hierboven, of zonder het artikel, nooit tot stand zou zijn gekomen:
Een gedicht ontstaat pas als de dichter(es) creatief aan de slag gaat met het materiaal dat hij/zij ter beschikking heeft. Dit betekent onder meer: ordenen, schrappen en herschrijven, bijschrijven en vooral: nieuwe context, nieuwe betekenissen mogelijk maken. In het videogedicht Nergens / Voorbij (zie hoger) heb ik door het filmpje een subtekst proberen mee te geven, een nieuwe context met een extra betekenis, die niet zou worden uitsproken, maar die ook niet al vervat was in onderstaande googles:
Ook heel interessant & makkelijk om creatief bezig te zijn met Woord & Beeld, is Vine:
Reacties